Katedra za teoriju i istoriju

 

Školovanje na Fakultetu dramskih umetnosti, bar na osnovnim studijama, usmereno je prevashodno na formiranje posebnih umetničkih profesija u oblasti pozorišta, filma, radija i televizije, a koje funkcionišu u okviru složenih i najčešće timskih stvaralačkih procesa. Međutim, od samog osnivanja Akademije za pozorišnu umetnost i Visoke filmske škole, bilo je prisutno, a kasnije i dodatno razvijano uverenje da je ova škola, kao univerzitetska ustanova, dužna da svojim studentima, osim praktičnog umetničkog obrazovanja, pruža i najšire estetičke, teorijske i istorijske osnove za analitički i sintetički pristup različitim pozorišnim i filmskim disciplinama, kao i temeljno i opšte humanističko obrazovanje.

Kao što su profesori na umetničkim katedrama bili, u većini slučajeva, vrhunski jugoslovenski pozorišni i filmski umetnici, tako su i članovi Katedre za teoriju i istoriju bili renomirani naučnici u odgovarajućim oblastima, doktori nauka i akademici, vodeći umetnički kritičari. Tu se izdvajaju imena kao što su: dr Miloš Đurić, Dušan Matić, dr Dušan Stojanović, Stanislav Bajić, dr Vladimir Petrić, dr Mirjana Miočinović, Vladimir Pogačić, dr Petar Marjanović, dr Petar Volk, dr Dragan Klaić, dr Sreten Petrović, dr Milan Ranković, dr Milan Damnjanović, dr Hugo Klajn, dr Predrag Ognjanović, dr Radoslav Đokić, dr Nikola Stojanović, dr Aleksandra Jovićević, dr Ljiljana Bogoeva Sedlar, dr Tijana Mandić.

Teorijsko obrazovanje omogućava studentima koji se pripremaju za pojedinačna umetnička zanimanja da fenomen dramskog, pozorišnog, filmskog ili medijskog dela, kao i svoj udeo u procesu njihovog stvaranja, sagledaju sa šireg, interdisciplinarnog aspekta, a koji je i nužan s obzirom na izvornu sinkretičnost ovih umetnosti. Zbog toga teorijski predmeti, u sistemu školovanja profesija za dramske umetnosti, zauzimaju posebno mesto, iako u okviru osnovnih studija ne postoji posebna studijska grupa za teoretska usmerenja.  Predmeti na Katedri za teoriju i istoriju na osnovnim studijama mogu se podeliti na: unikatne teorijske i istorijske predmete (Teorija filma, Istorija svetskog pozorišta i drame, Istorija južnoslovenskog pozorišta i drame, Istorija srpskog pozorišta i drame, Istorija filma), koji se u ovom obliku predaju samo na FDU, opšteobrazovne predmete (Psihologija, Teorija kulture, Estetika, Istorija umetnosti) i nastavu stranih jezika (Engleski jezik i Ruski jezik).

Na Istoriji svetskog pozorišta i drame studentima se pruža osnovni uvid u istoriju zapadnog pozorišta, dok se na trećoj godini studenti pozorišnih grupa upoznaju i sa glavnim tradicionalnim pozorišnim/izvođačkim formama Azije i Afrike. Nastavu prate vežbe, na kojima se analiziraju relevantne inscenacije dramskih tekstova sa predavanja. Istorija južnoslovenskog pozorišta i drame obrađuje najvažnija dramska dela i stvaraoce južnoslovenskog kulturnog prostora, dok se Istorija srpskog pozorišta i drame fokusira na srpsku pozorišnu tradiciju, u periodu od 11. veka do Drugog svetskog rata.

Na Istoriji filma definišu se osnovni pravci u istoriji svetskog filma i pruža uvid u njihov razvoj i transformaciju u periodu od 1895. do prve decenije novog milenijuma, dok treća godina kursa upoznaje studente sa istorijom srpskog filma u periodu od 1904. do 2010. godine. Nastava iz Teorije filma obuhvata istoriju filmskih teorija od 1898. god. (prvog članka Boleslava Matuševskog), preko nastanka filmologije, pa sve do savremenih teorija, uz poseban osvrt na domaće teoretičare filma – pre svega Dušana Stojanovića.

Teorija kulture bavi se pitanjima koja problematizuju sam pojam kulture, njenu ulogu i status u povesnom vremenu, kao i u savremenom dobu. Akcenat predmeta je na preispitivanju različitih kulturalnih fenomena, te njihovom dovođenju u relaciju sa društveno-ekonomskim ambijentom. Na Estetici se preispituju osnovni estetički predmeti kao što su: čulno iskustvo, lepota, umetnost, kritika ukusa. Istraživanje se tiče i estetičkih kategorija, te poetičkih razmatranja. Istorija umetnosti prilagođena je interdisciplinarnoj prirodi ukupnog nastavnog programa na fakultetu i obuhvata istraživanja koja sežu od paleolitske do savremene umetnosti, sa ciljem da sintetizovanjem građe iz istorije umetnosti i konkretnih primera iz predstavljačkih umetnosti studentima otvori jednu novu dimenzija vizuelne prakse. Nastava iz Psihologije upućuje studente u istraživanja i pitanja koja su oblikovala savremenu psihologiju, uz poseban osvrt na razumevanje kognitivnih funkcija, motivacije, emocija i sna. Drugi deo kursa upoznaje studente sa konstruktima različitih teorija ličnosti koje su uticale na razvoj dramskih umetnosti u XX veku, uz osvrt na kontroverze savremenih pristupa u razumevanju ličnosti.

Na prvoj godini studija Engleskog jezika objedinjuje se nastava engleskog jezika opštih namena i jezika struke, dok se u drugoj godini pažnja u potpunosti usmerava na jezik struke, sa posebnim akcentom na razvijanje veštine govora putem diskusija o aktuelnim kulturnim i socijalnim prilikama. Nastava iz Ruskog jezika odvija se u pravcu usavršavanja jezičko-leksičkih svojstava ruskog jezika i posebno stručne terminologije, kako bi se studenti osposobili za korišćenje stručne literature na ruskom jeziku i za eventualnu komunikaciju u određenim prilikama.

Na master programu Teorije dramskih umetnosti i medija, profesori Katedre za teoriju i istoriju predaju opšteobrazovne predmete metodološko-epistemološke prirode (Metode i tehnike naučnog rada, Psihologija umetnosti, Savremena estetika); predmete koji problemski i analitički uvode studente u aktuelnu teatrološku, filmološku i mediološku problematiku i istovremeno iniciraju teorijsku pripremu za izradu završne master teze (Savremeno pozorište – režija klasike, Savremene teorije i analiza filma, Teorija novih medija: od elektronskih do digitalnih), sve do šireg spektra izbornih kurseva, u koje, od obaveznih, spadaju: izučavanje teatarskih i filmskih „klasika“ poput Dostojevskog, istraživanja savremenog teatra i ontogeneze fenomena filmske režije, što omogućava specifičniji pristup različitim interpretativnim teorijama dramskih umetnosti i medija.

Katedra za teoriju i istoriju od školske 2007/2008. godine organizuje doktorske naučne studije Teorije dramskih umetnosti, medija i kulture, kao jedan od dva naučna doktorska programa Fakulteta.  Program doktorskih studija ima za cilj da pažljivo osmišljenim sistemom modula i kurseva mapira naučnu oblast, puteve teoretizacije i kritike kao i da omogući studentu da usmeri sopstvena interesovanja i da se osposobi za samostalni naučni, naučnoistraživački, kritički i pedagoški rad prema najvišim svetskim standardima. U tom smislu izučavaju se savremena teorijska, analitička, interpretativna saznanja najšireg polja studija kulture – koja obezbeđuju inoviranu teorijsku platformu, interpretativno-kritičke okvire i kompleksnu i raznovrsnu metodologiju – odnosno izdvojena disiciplinarna polja studija filma, medija, teatra i izvođenja. Program doktorskih studija obuhvata predmete, kao što su: Metodologija naučno-istraživačkog rada, Uvod u studije pozorišta i izvođenja, Uvod u studije filma i ekranskih medija, Uvod u studije popularne kulture, Teorija i praksa sitkoma, Filozofija medija, Poetika pozorišne režije, Psihologija kreativnosti, Psihodrama, Transkulturni identitet i sećanje, itd.

Sadašnji članovi Katedre za teoriju i istoriju uspešno afirmišu naučni pristup u bavljenju dramskim umetnostima, zbog čega su aktivno uključeni u sitem naučnih projekata koje podržava Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. Članovi Katedre čine jezgro naučno-istraživačkog rada na Fakultetu, a u okviru Instituta za pozorište, film, radio i televiziju: kroz izdavačku delatnost FDU, učešće u naučnim projektima i organizovanje naučnih skupova, u kojima uzimaju učešće i neki od vodećih svetskih eksperata za nauke o pozorištu i filmu. Takođe, svojim radovima i prilozima značajno doprinose naučnim skupovima i stručnoj periodici u zemlji i inostranstvu. Mnogi od njih su gostovali i na nekim od vodećih svetskih univerziteta.

Članovi Katedre za teoriju i istoriju, uz pomoć i nekih kolega s drugih katedara, uspevaju da opovrgnu ukorenjenu predrasudu da umetničko stvaralaštvo i naučno istraživanje ne idu zajedno i da potvrde činjenicu da najznačajnijoj umetničkoj praksi prethodi, ali iz nje i proističe, bogato teorijsko promišljanje.